ZATRUCIE AMITRAZĄ U ZWIERZĄT
Zatrucie amitrazą u psów i kotów może mieć bardzo poważne konsekwencje zdrowotne.
Amitraza to substancja chemiczna (akarycyd formamidynowy) używana miejscowo w celu zwalczania infestacji kleszczami, roztoczami i wszami. Stosowana jest w obrożach przeciw kleszczowych (np. Preventic), preparatach owadobójczych (np. TakTic) oraz w pszczelarskich produktach do zwalczania warozzy (np. Apivar). Częstość stosowania tych środków sprzyja występowania zatruć zwłaszcza u psów, a sporadycznie u kotów.
PATOFIZJOLOGIA ZATRUCIA AMITRAZĄ U ZWIERZĄT
- Procesem chorobowym objęty jest układ nerwowy, wydzielania wewnętrznego oraz pokarmowy.
- Objawy kliniczne związane są głównie z działaniem alfa2-agonistycznym.
- Po doustnym przyjęciu dużej dawki u psów – najwyższe stężenie w osoczu występuje po około 6 godzinach, okres półtrwania eliminacji wynosi 24 godziny, metabolity wydalane są z moczem.
- Spożycie nasączonej amitrazą obroży powoduje ciągłe zatrucie, aż do momentu wydalenia fragmentów obroży z kałem.
- Zatrucie – na ogół zdarza się po spożyciu impregnowanych obroży oraz gdy zastosuje się naskórnie nieprawidłowo rozcieńczony roztwór oraz gdy roztwór jest przyjęty doustnie.
- Zatrucie amitrazą u zwierząt: częściej występuje u psów (szczególnie wrażliwe rasy toy oraz zwierzęta w starszym wieku), rzadko zgłaszane zatrucia u kotów i innych gatunków.
OBJAWY ZATRUCIA AMITRAZĄ U ZWIERZĄT
- różny stopień depresji (od łagodnej do ciężkiej)
- osłabienie
- ataksja (niezborność ruchowa)
- zaleganie
- zwolnienie akcji serca (bradykardia)
- obniżenie temperatury (hipotermia)
- wymioty
- biegunka
- wielomocz
- ból brzucha
- śmierć
PRZYCZYNY ZATRUCIA AMITRAZĄ U ZWIERZĄT
- Spożycie impregnowanej obroży lub jej części.
- Nieprawidłowe zastosowanie miejscowego amitrazy (zbyt duże stężenie).
- Spożycie nierozcieńczonego roztworu.
- Po zastosowaniu prawidłowo rozcieńczonego i zaaplikowanego roztworu – zatrucie zdarza się rzadziej.
- Zwierzęta starsze, rasy toy oraz zwierzęta starsze i wycieńczone – mogą być bardziej wrażliwe.
ROZPOZNANIE ZATRUCIA AMITARZĄ U ZWIERZĄT
Prawidłowe rozpoznanie zależy od objawów klinicznych, informacji uzyskanych z wywiadu o narażeniu oraz eliminacji innych czynników.
W rozpoznaniu różnicowym bierzemy pod uwagę:
- zatrucie lekami takimi jak: marihuana, opioidy, barbiturany, benzodiazepiny, fenotiazyny, leki przeciw nadciśnieniu, leki zwiotczające mięśnie szkieletowe, narkotyki
- przedawkowanie środków przeciw pasożytniczych takich jak: iwermektyna, awermektyna, milbemycyna, zwłaszcza u wrażliwych ras
- spożycie alkoholi: etanolu, glikolu etylenowego (płyn przeciw zamarzaniu), metanol (płyn do spryskiwaczy), alkohol izopropylowy (spirytus skażony)
- paraliż kleszczowy, botulizm, uraz głowy, cukrzyca, nadczynność kory nadnerczy, niedoczynność tarczycy, ciężka niedokrwistość, niewydolność serca oraz wstrząs anafilaktyczny
BADANIA LABORATORYJNE I DODATKOWE
Zatrucie amitrazą u zwierząt powoduje:
- hiperglikemię – często
- wzrost aktywności enzymów wątrobowych – rzadko
- RTG jamy brzusznej może uwidocznić zapięcie obroży w przewodzie pokarmowym
- zmiany anatomopatologiczne (sekcyjnie): przy długotrwałym narażeniu na wysoką dawkę – zwiększona masa wątroby, rozrost warstwy rdzennej kory nadnerczy.
LECZENIE ZWIERZĄT ZATRUTYCH AMITRAZĄ
- ciężkie przypadki zatrucia wymagają leczenia stacjonarnego
- czasami występująca lekka sedacja (po prawidłowo zastosowanych roztworach) – zwykle przemija sama i nie wymaga leczenia
- lekkie objawy po zastosowaniu miejscowym amitrazy – miejsce zastosowania należy przemyć wodą z płynem do mycia naczyń oraz spłukać dużą ilością wody; należy rozpocząć nieswoistą terapię wspomagającą (płyny dożylne, utrzymanie prawidłowej temperatury ciała i wspomaganie odżywiania); należy monitorować stan zwierzęcia przez 1-2 dni aż do zauważenia poprawy
- po spożyciu obroży – jak najszybciej usunąć endoskopem fragmenty obroży z żołądka
LECZENIE FARMAKOLOGICZNE ZATRUCIA AMITAZĄ
LEKI Z WYBORU
Spożycie obroży – zwierzę nie wykazuje objawów klinicznych:
- EMETYKI (leki wymiotne) – 3% roztwór wody utlenionej (2,2 ml/kg m.c doustnie maksymalnie 45 ml, po nakarmieniu wilgotną karmą); nie zaleca się apomorfiny i ksylazyny
- WĘGIEL AKTYWOWANY – (2 g/kg m.c. doustnie)
Zauważalna depresja – po zatruciu amitrazą
Należy odwrócić farmakologicznie efekty alfa2-adrenergiczne poprzez podanie:
- JOHIMBINY – 0,11 mg/kg m.c. dożylnie w powolnym podaniu; znosi depresję i bradykardię w ciągu kilku minut
- CHLOROWODOREKU ARIPAMEZOLU (ANTISEDAN) – 0,05 mg/kg m.c. domięśniowo, znosi objawy zatrucia w ciągu 10 minut; jeżeli zajdzie taka potrzeba podanie należy powtórzyć; jest alternatywą w przypadku braku johimbiny
Pacjent może wymagać powtórzonego podawania w/w leków co 4-8 godzin, ponieważ okres półtrwania tych leków u psów jest krótki, a okres półtrwania amitrazy jest znacznie dłuższy.
Johimbina i atipamezol są lekami pobudzającymi OUN – nadmierna podaż może skutkować niepokojem, pobudzeniem i rzadko napadem drgawek.
DALSZE POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU ZATRUCIA AMITRAZĄ U ZWIERZĄT
- Należy kontrolować: temperaturę ciała, ciśnienie krwi, stężenie glukozy w osoczu i częstość pracy serca.
- Obserwacja, czy nie nastąpi nawrót objawów klinicznych, powinna trwać minimum 24-72 godzin.
- Zatrucie po wyleczeniu nie pozostawia długotrwałych, niekorzystnych skutków.
- Zwierzęta bardziej wrażliwe (starsze lub wyniszczone) wymagają dłuższej rekonwalescencji.